Είναι άραγε οι πρωτότοκοι -ες ηγέτες εκ φύσεως; Αληθεύει ότι εμφανίζουν χαρακτηριστικά όπως πείσμα, εξωστρέφεια, υπευθυνότητα; Και με τα υπόλοιπα αδέρφια τι γίνεται; Θα είναι πάντα στη σκιά των Big Brothers;
Αφορμή για τη συζήτηση αυτή αποτελεί μία σουηδική μελέτη από το 2017 η οποία υποστηρίζει ότι οι πρωτότοκοι γιοι εμφανίζουν μεγαλύτερη συναισθηματική σταθερότητα. Επίσης πως είναι πιο επίμονοι και προσηλωμένοι στους στόχους τους, είναι πιο κοινωνικοί και εξωστρεφείς και αναλαμβάνουν περισσότερες πρωτοβουλίες. Επίσης, είναι πιο πιθανό στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία να κατέχουν ηγετικές και διευθυντικές θέσεις σε αντίθεση με τους κατιόντες αδερφούς-ες που τείνουν να γίνονται ελεύθεροι επαγγελματίες.
Ας κάνουμε μία ιστορική αναδρομή
Τη δεκαετία του 1930 ο αυστριακός ψυχίατρος Alfred Adler ασχολήθηκε με την επίδραση της σειράς γέννησης στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών. Σύμφωνα με τον ίδιο, ένα μοναχοπαίδι δεν έχει να ανταγωνιστεί κανέναν προκειμένου να κερδίσει την προσοχή αλλά και την εύνοια των γονιών του καθώς είναι πάντα στο επίκεντρο. Κατ’ αντιστοιχία, το μεγαλύτερο από τα αδέρφια έχοντας λάβει πρώτο τη γονική προσοχή και φροντίδα αισθάνεται πιο υπεύθυνο ως προς τα αδέρφια του. Αυτό είναι κάτι που το κάνει να είναι συνειδητοποιημένο, να εργάζεται σκληρά, ενώ μερικές φορές το γεγονός αυτό δημιουργεί προϋποθέσεις ανάπτυξης τελειοθηρικών τάσεων.
Το δεύτερο αλλά και γενικότερα τα μεσαία παιδιά συχνά αισθάνονται ότι πρέπει να συναγωνιστούν τους πρεσβυτέρους αδερφούς. Αυτό ενδεχομένως να προϊδεάζει αλλά και να εξηγεί τις συναισθηματικές εξάρσεις καθώς και την ευαισθησία στην κριτική που εμφανίζει αυτή η κατηγορία αδερφών. Κατεβαίνοντας επίπεδα και πηγαίνοντας πιο χαμηλά στην “ιεραρχία” συναντάμε τα μικρότερα παιδιά ή αλλιώς τους “βενιαμίν” της οικογένειας. Τα παιδιά αυτά αρκετές φορές χαρακτηρίζονται ως pampered (ελληνιστί->χαϊδεμένα). Είναι πιο απαιτητικά ενώ ένα άλλο γνώρισμα που εμφανίζουν είναι ότι βασίζονται περισσότερο στην οικογένεια. Και έτσι φτάνουμε λοιπόν στο επίμαχο σημείο όπου η εκλαϊκευμένη ψυχολογία συναντά την ορθή επιστήμη.
Αποτέλεσμα;
Μάλλον ισοπαλία. Σε όλες αυτές τις προσπάθειες αλλά και τις μελέτες που έγιναν και γίνονται προκειμένου να μελετηθεί η επίδραση της σειράς γέννησης στη διαμόρφωση του χαρακτήρα, λήφθηκε υπόψιν μόνο ένας παράγοντας: Η σειρά της γέννησης. Τι γίνεται με το μέγεθος της οικογένειας; Με την κατάσταση της υγείας των γονιών αλλά και των παιδιών. Με την ηλικία αλλά και τη διαφορά ηλικίας (π.χ. η σημαντική διαφορά ηλικίας κάνει τα πρωτότοκα παιδιά να αποκτούν γονεϊκά χαρακτηριστικά). Η κουλτούρα; Το φύλο; Η κληρονομικότητα αλλά και το γεγονός ότι μία οικογένεια μπορεί να είναι μονογονεϊκή; Όλα τα παραπάνω σαφώς και επηρεάζουν και θα πρέπει να λαμβάνονται πολύ σοβαρά υπόψιν.
Τα ευρήματα των μελετών είναι αντιφατικά. Υπάρχουν αντίστοιχες έρευνες που θεωρούν αβάσιμο το γεγονός ότι η σειρά γέννησης διαμορφώνει χαρακτήρες. Το συμπέρασμα που βγαίνει από όλα τα παραπάνω είναι μάλλον ουδέτερο. Πιθανώς να αφήνει μία αίσθηση μυστηρίου για το αν όντως ισχύει κάτι τέτοιο. Σίγουρα ο καθένας έχει να διηγηθεί τη δική του προσωπική ιστορία επί του θέματος, το μόνο σίγουρο είναι όμως πως χρειάζονται περισσότερες και πιο εμπεριστατωμένες μελέτες οι οποίες θα εξετάζουν πολύπλευρα το θέμα δίνοντας σημασία σε όλους τους βιο-ψυχο-κοινωνικούς παράγοντες που καθορίζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά.
Το κείμενο επιμελήθηκε ο Αλέξανδρος Γεροντίδης, ψυχολόγος με ειδίκευση στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική θεραπεία.
