Σίγουρα την έχεις ξανακούσει, σχεδόν σίγουρα δεν ξέρεις τι ακριβώς σημαίνει. Αν είσαι fan της creator της σειράς Girls, Lena Dunham τότε σίγουρα ξέρεις τον μακροχρόνιο αγώνα της κόντρα στην ενδομητρίωση που δυστυχώς την οδήγησε στα 31 της χρόνια στο να κάνει υστερεκτομή.
Μήπως ήρθε η ώρα να μάθεις ουσιαστικά κάποια πράγματα για αυτήν την πάθηση; Εμείς ρωτήσαμε τον Δρ Χρήστο Μάντζιο, Μαιευτήρα-Χειρουργό Γυναικολόγο όλα εκείνα που θα πρέπει να γνωρίζεις και σου τα παρουσιάζουμε.
Τι είναι ακριβώς η ενδομητρίωση;
Η ενδομητρίωση είναι μια κατάσταση κατά την οποία ιστός, που μοιάζει με τον ιστό που υπάρχει φυσιολογικά στο εσωτερικό της μήτρας μιας γυναίκας, αναπτύσσεται και εκτός αυτής. Ο ιστός αυτός στο εσωτερικό της μήτρας ονομάζεται ενδομήτριο και οι εστίες εκτός της μήτρας ονομάζονται ενδομητρίωση.
Πώς προκαλείται; Είναι κληρονομική ή παίζουν ρόλο κι άλλοι παράγοντες;
Η αιτία της ενδομητρίωσης είναι άγνωστη. Υπάρχουν πολλές θεωρίες. Η πιο γνωστή από αυτές υποστηρίζει πως μια ποσότητα αίματος και ενδομητρικών κυττάρων ρέει παλίνδρομα (αντί να εξέρχεται μέσω του κόλπου) μέσω των σαλπίγγων της γυναίκας προς την πύελο της, μέσα στην κοιλιά, κατά τη διάρκεια της περιόδου. Αυτό όμως από μόνο του δεν είναι αρκετό, καθώς μελέτες έχουν δείξει πως συμβαίνει μέχρι και στο 90% των γυναικών. Τελικά, η ενδομητρίωση θεωρείται πολυπαραγοντική νόσος για τη δημιουργία της οποίας ευθύνεται πιθανότατα πλήθος ανοσοβιολογικών, ενδοκρινολογικών και γενετικών-κληρονομικών παραγόντων. Η έρευνα στο κομμάτι αυτό συνεχίζεται στις μέρες μας.
Υπάρχουν συγκεκριμένα συμπτώματα; Πώς μπορεί να διαγνωσθεί;
Μερικές γυναίκες με ενδομητρίωση δεν έχουν κανένα απολύτως σύμπτωμα. Το πιο συχνό σύμπτωμα είναι ο πόνος στην πύελο, χαμηλά στην κοιλιά ειδικότερα κατά τη διάρκεια της περιόδου. Πιο συγκεκριμένα ο πόνος χαμηλά στην κοιλιά μπορεί να εμφανίζεται:
- ακριβώς πριν ή κατά την διάρκεια της περιόδου. Μάλιστα σε μερικές γυναίκες οι επώδυνες περίοδοι χειροτερεύουν όσο περνούν τα χρόνια
- ανάμεσα στις περιόδους αλλά με ταυτόχρονη επιδείνωση κατά τις περιόδους
- κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής ή και μετά από αυτή
- με την κένωση του εντέρου ή την ούρηση ειδικά κατά την περίοδο
Αυτού του είδους οι πόνοι βέβαια, μπορεί να οφείλονται και σε άλλα αίτια όπως σπασμός πυελικών μυών, πυελικές φλεγμονές, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, γι αυτό και πρέπει να γίνεται εξέταση από γυναικολόγο ώστε να αποσαφηνίζεται η πιθανότερη αιτία, χωρίς να αποκλείεται και η συνύπαρξη καταστάσεων.
Ακόμη, γυναίκες με ενδομητρίωση μπορεί να αναπτύξουν κύστεις στις ωοθήκες τους που περιέχουν ενδομητρίωση. Αυτές καλούνται ενδομητριώματα ή σοκολατοειδείς κύστεις γιατί συχνά γεμίζουν με παλιό αίμα που μοιάζει με σιρόπι σοκολάτας. Οι κύστεις αυτές μπορεί να φανούν στο υπερηχογράφημα ή να γίνουν αισθητές κατά την αμφίχειρη γυναικολογική εξέταση.
Ο γυναικολόγος μπορεί να υποπτευθεί πως έχετε ενδομητρίωση βασιζόμενος στα παραπάνω συμπτώματα. Στην παραγματικότητα βέβαια ο μόνος τρόπος να σιγουρευτεί κανείς πως έχετε ενδομητρίωση είναι η χειρουργική επέμβαση ώστε ο γυναικολόγος να δει και να πάρει βιοψία από τις εστίες τις ενδομητρίωσης. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος διάγνωσης της ενδομητρίωσης, ούτε με υπερηχογράφημα, ούτε με ακτινογραφίες ή άλλο μη επεμβατικό τρόπο.
Η ενδομητρίωση διακρίνεται σε ήπια, μέτρια ή σοβαρή ανάλογα με τα ευρήματα στο χειρουργείο. Γυναίκες με ήπια ενδομητρίωση μπορεί να έχουν σοβαρά συμπτώματα αλλά ισχύει και το ακριβώς αντίθετο.
Μερικές φορές ο γυναικολόγος που υποπτεύεται ενδομητρίωση μπορεί να συστήσει φαρμακευτική αγωγή σαν πρώτη γραμμή θεραπείας η οποία μπορεί να περιλαμβάνει μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη ή αντισυλληπτικά δισκία από το στόμα. Αν η θεραπεία δεν βελτιώσει τον πόνο μέσα σε 1-3 μήνες μπορεί να γίνει δοκιμή άλλης φαρμακευτικής αγωγής ή να συζητηθεί το χειρουργείο σαν επόμενο λογικό βήμα. Σε άλλες περιπτώσεις το χειρουργείο γίνεται πριν από οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή. Θα πρέπει να μιλήσεις με τον γιατρό σου και να καταλήξετε στο ποια θεραπεία σου ταιριάζει καλύτερα. Θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε πως η χειρουργική επέμβαση δεν θεραπεύει την ενδομητρίωση και μπορεί να μην ελέγξει μακροπρόθεσμα τα συμπτώματά σου.
Υπάρχει επιβαρυντικοί παράγοντες όπως πχ ηλικία, στρες, τρόπος ζωής, διατροφή;
Οι παράγοντες που έχουν συνδεθεί με αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης ενδομητρίωσης περιλαμβάνουν
- ατοκία
- μικρή ηλικία εμφάνισης της πρώτης περιόδου (πριν την ηλικία των 11-13 ετών)
- καθυστερημένη εμφάνιση εμμηνόπαυσης
- μικρή διάρκεια κύκλου (≤27 ημέρες)
- απώλεια μεγάλης ποσότητας αίματος με την περίοδο
- ύψος <1.63 μέτρα
- χαμηλός Δείκτης Μάζας Σώματος
- αυξημένη κατανάλωση τρανς ακόρεστων λιπαρών οξέων
Η εκτίμηση της συχνότητας της ενδομητρίωσης είναι πολύ δύσκολη και αυτό γιατί πολλές γυναίκες είναι ασυμπτωματικές. Οι περισσότεροι συμφωνούν πως η ενδομητρίωση επηρεάζει το 10-15% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Όταν υπάρχουν συμπτώματα όμως, η συχνότητα της νόσου φαίνεται να είναι πολύ υψηλότερη. Για παράδειγμα έχει φανεί πως υπάρχει ενδομητρίωση στο 25-50% των υπογόνιμων γυναικών και σε ένα ποσοστό ως και 70% των γυναικών και εφήβων που έχουν πυελικό πόνο. Συνεπώς, θεωρείται ένα πολύ συχνό πρόβλημα σε όλα τα γυναικολογικά ιατρεία.
Υπάρχει προληπτικός έλεγχος;
Ειδικά για την ενδομητρίωση δεν υπάρχει προληπτικός έλεγχος. Οι γυναίκες ενθαρρύνονται να επισκέπτονται τον γυναικολόγο τους σε ετήσια βάση (well-woman visit) αλλά και όποτε έχουν κάποιο πρόβλημα να συζητήσουν.
Η ενδομητρίωση επηρεάζει τη γονιμότητα της γυναίκας;
Η ενδομητρίωση επηρεάζει αρνητικά την γονιμότητα μιας γυναίκας. Οι γυναίκες με ενδομητρίωση έχουν μεγαλύτερη δυσκολία στην επίτευξη εγκυμοσύνης. Αυτό μπορεί να συμβαίνει γιατί δημιουργείται ουλώδης ιστός, που μπορεί να παραβλάψει την λειτουργία των σαλπίγγων ή και των ωοθηκών της γυναίκας. Όμως, και χωρίς την παρουσία αυτού του ουλώδη ιστού έχει φανεί πως κάποιες γυναίκες με ενδομητρίωση μπορεί να έχουν δυσκολία στην επίτευξη εγκυμοσύνης. Αν υπάρξει εγκυμοσύνη βέβαια, αυτή δεν επηρεάζεται από την ενδομητρίωση και μάλιστα πολύ συχνά έχει φανεί πως τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης βελτιώνονται μετά από μια εγκυμοσύνη.
Αυτό δεν σημαίνει όμως πως αποτρέπει εντελώς την επίτευξη εγκυμοσύνης. Ένας συνδυασμός χειρουργικής επέμβασης, πρόκλησης ωοθυλακιορρηξίας και ενδομήτριας σπερματέγχυσης και τεχνικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής μπορεί να βοηθήσει τις γυναίκες να επιτύχουν εγκυμοσύνη.
Υπάρχουν άλλες παθήσεις που μπορεί να επηρεάζει;
Υπάρχει μια συσχέτιση της ενδομητρίωσης με την εμφάνιση καρκίνου ωοθηκών αλλά η ενδομητρίωση δεν θεωρείται προκαρκινική κατάσταση ούτε προτείνεται προσυμπτωματικός έλεγχος (screening) στις γυναίκες. Υπενθυμίζεται εδώ πως η χρήση αντισυλληπτικών δισκίων, που μπορεί να χρησιμοποιηθούν στην αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης, μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών.
Μια ακόμα πάθηση που έχει συσχετισθεί με την ενδομητρίωση είναι η αθηροσκλήρωση και η στεφανιαία νόσος της καρδιάς και αυτό γιατί η χρόνια συστηματική φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο και στις 2 καταστάσεις. Περισσότερη έρευνα όμως χρειάζεται για να δούμε αν μπορεί να έχουν κάποιο όφελος οι γυναίκες με ενδομητρίωση με τη βοήθεια κάποιου screening για στεφανιαία νόσο.
Πόσο δυσκολεύει την καθημερινότητα μιας γυναίκας;
H ενδομητρίωση ανάλογα με τη βαρύτητα των συμπτωμάτων αλλά και την αποτελεσματικότητα ή μη των θεραπευτικών χειρισμών μπορεί να έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην φυσική, κοινωνική αλλά και ψυχολογική ζωή μιας γυναίκας. Αυτός είναι ο λόγος που καθιστά πολύ σημαντική την έγκαιρη διάγνωση αλλά και ενεργοποίηση των κατάλληλων θεραπευτικών πρωτοκόλλων στην ενδομητρίωση ώστε να προληφθεί η μείωση της ποιότητας της ζωής μιας γυναίκας.
Υπάρχει θεραπεία;
Υπάρχουν συγκεκριμένες θεραπευτικές επιλογές στην ενδομητρίωση που περιλαμβάνουν: μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, ορμονική αντισύλληψη, άλλες μορφές ορμονικής θεραπείας, χειρουργική επέμβαση, τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Η καλύτερη θεραπεία για μια γυναίκα βασίζεται στα μελλοντικά πλάνα της για εγκυμοσύνη αλλά και στο ποια συμπτώματα είναι πιο ενοχλητικά για εκείνη.
Σημαντικός κανόνας είναι να βλέπουμε την ενδομητρίωση σαν μια χρόνια πάθηση, που χρειάζεται ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο αντιμετώπισης εφ’ όρου ζωής, με στόχο τη μεγιστοποίηση της χρήσης των διαθέσιμων φαρμακευτικών επιλογών και την αποφυγή επαναλαμβανόμενων χειρουργικών επεμβάσεων, με τελικό σκοπό τη καλύτερη ποιότητα ζωής της γυναίκας.
Ευχαριστούμε πολύ τον Δρ Χρήστο Μάντζιο για όλες τις πληροφορίες.
