Αν διαλέγαμε μερικές λέξεις για να περιγράψουμε την καθημερινότητά μας, τότε σίγουρα θα επιλέγαμε όρους όπως «άγχος», «υπερπαραγωγικότητα», «κόπωση». Ανεξάρτητα από το πώς διαμορφώνεται η καθημερινότητα του καθενός από εμάς, οι περισσότεροι θα συμφωνούσαμε ότι δίνουμε διαρκή «μάχη» με το χρόνο, για να προλάβουμε όλα όσα προσπαθούμε να χωρέσουμε σε μια ημέρα. Ο αγώνας αυτός προκαλεί σε πολλούς χρόνιο άγχος και σε άλλους ολοκληρωτική εξάντληση.

Οι περισσότεροι από εμάς είναι πια εξοικειωμένοι με τον όρο «burnout», που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την εξάντληση, αλλά με μια βαθύτερη έννοια. Πολλοί, όμως, εξακολουθούμε να μπερδεύουμε το κοινό άγχος με το burnout. «Η επαγγελματική εξουθένωση δεν είναι απλώς κούραση ή υπερκόπωση- είναι ένα σύνδρομο που προκαλείται από το χρόνιο, μη διαχειρίσιμο στρες», εξηγεί στο SELF η Jessi Gold, MD, υπεύθυνη ευεξίας στο University of Tennessee System και συγγραφέα του βιβλίου «How Do You Feel? One Doctor’s Search for Humanity in Medicine».

Σύμφωνα με την ίδια, είναι σημαντικό να μάθεις να ξεχωρίζεις τα δύο φαινόμενα, ώστε να τα αντιμετωπίζεις πιο αποτελεσματικά και να προστατεύεις την ψυχική σου υγεία.

6 βασικές διαφορές μεταξύ άγχους και burnout

1. Η επαγγελματική εξουθένωση σχετίζεται συγκεκριμένα με τη δουλειά

Το άγχος μπορεί να προκύψει από διάφορες συνθήκες -οικονομική διαχείριση, ένα θέμα υγείας και άλλα. Αντίθετα, η επαγγελματική εξουθένωση αναφέρεται συγκεκριμένα στην εξάντληση που σχετίζεται με τη δουλειά, σύμφωνα και με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ).

2. Όταν το άγχος φεύγει, το burnout (επι)μένει

Το άγχος έχει συνήθως μια σαφή αιτία και ένα τελικό σημείο. Για παράδειγμα, μια επικείμενη προθεσμία ή μια αγχωτική παρουσίαση μπορεί να προκαλέσει προσωρινά στρες. Μόλις η πρόκληση που αντιμετωπίζεις περάσει, το πιθανότερο είναι ότι θα νιώσεις το άγχος να υποχωρεί. Η επαγγελματική εξουθένωση, από την άλλη, αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου ως αποτέλεσμα παρατεταμένου, αδιάκοπου άγχους. Μπορεί να διαρκέσει μήνες ή περισσότερο. «Είναι η συσσώρευση του στρες που σε εξαντλεί συναισθηματικά και σωματικά», εξηγεί η Angela Neal-Barnett, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Kent State University.

3. Η επαγγελματική εξουθένωση οδηγεί σε αποστασιοποίηση και κυνισμό

Το άγχος και η επαγγελματική εξουθένωση έχουν κοινά συμπτώματα, όπως η κόπωση, η ευερεθιστότητα και το στρες. Ωστόσο, η επαγγελματική εξουθένωση μεταφέρει αυτά τα συναισθήματα σε ένα βαθύτερο, πιο παγιωμένο επίπεδο. Η Christina Maslach, PhD, καθηγήτρια ψυχολογίας στο UC Berkeley και συν-συγγραφέας του βιβλίου «The Burnout Challenge», εξηγεί ότι συχνά περιλαμβάνει αποστασιοποίηση, κυνισμό και απελπισία για θέματα δουλειάς. Μπορεί να νιώθεις άγχος και, παρ’ όλα αυτά, να συνεχίσεις να διεκπεραιώνεις τις υποχρεώσεις σου με αποφασιστικότητα. Όταν, όμως, φτάσεις στα όρια του «burnout», η προσπάθειά σου μοιάζει μάταιη. Επιτεύγματα που συνήθως σου προκαλούσαν υπερηφάνεια παύουν να έχουν το ίδιο νόημα. Νιώθεις αδιαφορία ή ακόμη κι ένα αίσθημα ήττας, ό,τι κι αν συμβαίνει.

4. Το burnout επηρεάζει την απόδοσή σου στην εργασία

Αν πιάνεις τον εαυτό σου να χάνει τις προθεσμίες ή να αγωνίζεται να παραμείνει αφοσιωμένος, μπορεί να φταίει η επαγγελματική εξουθένωση. Σε αντίθεση με το άγχος, το οποίο μερικές φορές λειτουργεί ακόμη και βοηθητικά στην εστίαση και την παραγωγικότητα, η επαγγελματική εξουθένωση διαβρώνει τα κίνητρα και την αυτοπεποίθησή σου με την πάροδο του χρόνου. Αυτή η μειωμένη απόδοση μπορεί να μη γίνει αντιληπτή από τους γύρω σου, αλλά σου προκαλεί μια αίσθηση ανεπάρκειας.

5. Τα συνήθη μέσα χαλάρωσης δε λειτουργούν

Ο καθένας μας έχει τα δικά του μυστικά χαλάρωσης: Άλλοι «λιώνουν» στον καναπέ, βλέποντας σειρές, άλλοι αγαπούν την ανακούφιση μιας έντονης προπόνησης ή τον χρόνο παρέα με αγαπημένα πρόσωπα. Όταν φτάσεις στο σημείο του «burnout», θα διαπιστώσεις ότι ακόμη και οι αγαπημένες σου συνήθειες αδυνατούν να σε κάνουν να νιώσεις καλύτερα. «Η επαγγελματική εξουθένωση εξαντλεί την ενέργειά σου σε σημείο που ακόμη κι αυτά που απολάμβανες να κάνεις μοιάζουν πλέον με αγγαρεία», λέει η δρ. Gold.

6. Η επαγγελματική εξουθένωση δεν αντιμετωπίζεται με ένα μικρό διάλειμμα

Ένα Σαββατοκύριακο ή λίγες ημέρες άδειας μπορεί να απαλύνουν προσωρινά το άγχος, αλλά σίγουρα δεν είναι αρκετά για να επιλύσουν ένα πρόβλημα όπως η επαγγελματική εξουθένωση. Αυτό συμβαίνει γιατί το εργασιακό burnout συχνά πηγάζει από συστημικά ζητήματα στον εργασιακό χώρο, όπως ένα τοξικό αφεντικό, μη ρεαλιστικές προσδοκίες ή συνεχείς απαιτήσεις – πράγματα που παραμένουν αμετάβλητα. Επομένως, η αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών της επαγγελματικής εξουθένωσης είναι σημαντική για να υπάρξει ουσιαστική αλλαγή. «Μια απόδραση δεν θα διορθώσει ζητήματα όπως η έλλειψη υποστήριξης ή ο φόβος της απόλυσης», εξηγεί η δρ. Maslach.

Τι μπορείς να κάνεις

Ναι, είναι δύσκολο να αλλάξεις μια ολόκληρη εργασιακή νοοτροπία, αλλά όχι ακατόρθωτο. Ξεκίνα με μια ειλικρινή συζήτηση με τον προϊστάμενό σου σχετικά με τον φόρτο ή το πρόγραμμα εργασίας σου, ώστε να συνεργαστείτε και να δημιουργήσετε καλύτερη ισορροπία. Εάν οι αλλαγές δεν είναι εφικτές, ίσως ήρθε η ώρα να εξερευνήσεις νέες ευκαιρίες καριέρας ή να προγραμματίσεις ένα μεγαλύτερης διάρκειας διάλειμμα, για να φροντίσεις την ψυχική σου υγεία.

«Η επαγγελματική εξουθένωση δεν αντικατοπτρίζει την αξία ή τις ικανότητές σου», διευκρινίζει η δρ. Gold. «Είναι σημάδι ενός σπασμένου συστήματος, όχι μιας προσωπικής αποτυχίας».