«Αγαπώ πολύ το φαγητό. Αυτό που μισώ είναι το συναίσθημα που νιώθω κάθε φορά που καταλήγω να έχω φάει υπερβολικές ποσότητες. Αυτό τελευταία μου συμβαίνει πολύ συχνά».
Για αρχή ας γίνει ξεκάθαρο πως εάν ταυτίζεσαι με τα παραπάνω λόγια, τότε δεν είσαι ο μόνος ή η μόνη. Η πείνα είναι μία ισχυρή δύναμη που οδηγεί στην κατανάλωση τροφής και συχνά βιώνεται με φόβο. Ιδιαίτερα αν πρόκειται για άτομα που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές. Το φαγητό είναι ένας ισχυρός παράγοντας για να επιβιώσουμε, όμως θα πρέπει να καταναλώνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να διατηρούμε το σωματικό μας βάρος σε φυσιολογικά επίπεδα. Αυτό που καθορίζει ωστόσο το πότε ξεκινάμε να φάμε και πότε σταματάμε έχει να κάνει εξ ολοκλήρου με τις σκέψεις, τα συναισθήματα αλλά και με την συμπεριφορά μας.
Και η συναισθηματική υπερφαγία τι σχέση έχει με όλα αυτά;
Η συναισθηματική υπερφαγία είναι η εθιστική κατανάλωση φαγητού, είτε σε μεμονωμένα υπερφαγικά επεισόδια, όπου το άτομο καταναλώνει εκτός ελέγχου τεράστιες ποσότητες τροφής, είτε καταναλώνει τροφή κατά τη διάρκεια της ημέρας πολύ συχνά. Η υπερφαγία έχει ως χαρακτηριστικό ότι το άτομο καταναλώνει τροφή χωρίς να πεινάει, μάλιστα μπορεί να νιώθει υπερβολικά πλήρες, αλλά αδύναμο να σταματήσει να τρώει. Όπως εξηγεί ο διάσημος Αμερικανός ειδικός για την αντιμετώπιση της υπερφαγίας Bob Greene: “Πρόκειται για διατροφική διαταραχή η οποία προκύπτει όταν υπάρχουν δύσκολες ψυχολογικές καταστάσεις. Τα επεισόδια υπερφαγίας συνίστανται σε κατανάλωση τροφών με μεγάλη θερμιδική αξία, ενώ μπορεί να φτάσει κανείς σε σημείο να τρώει ακόμα και κρυφά”.
Ποια συναισθηματικά «κενά» καλύπτονται;
Ανακούφιση
Η ανακούφιση είναι η νούμερο ένα λέξη που περιγράφει τα πρόσωπα τα οποία παρουσιάζουν υπερφαγικά επεισόδια. Συχνά μάλιστα δηλώνουν ότι η λανθασμένη σχέση τους με το φαγητό έχει να κάνει με το ότι τρώνε για να νιώσουν καλύτερα.
Η σχέση μεταξύ διατροφής και ρύθμισης της διάθεσης ξεκινά από την γέννηση μας, αφού το φαγητό και η φροντίδα ανιχνεύεται στις πρώτες εμπειρίες μας. Με το ξεκίνημα της ζωής μας πανίσχυρες συνδέσεις θεμελιώνονται μεταξύ διατροφής, δεσμού, συναισθηματικής ρύθμισης και φυσικά διαπροσωπικών εμπειριών. Όταν η αίσθηση ανάγκης, ευγνωμοσύνης και ικανοποίησης δεν καλύπτονται τότε συνοπτικά θα λέγαμε πως το άτομο οδηγείται συνήθως σε απορρύθμιση. Η υπερκατανάλωση φαγητού για ορισμένους καταλήγει να είναι η μόνη λύση ώστε να ρυθμιστούν με κάποιον τρόπο τα μπλοκαρισμένα συναισθήματά. Αντίθετα, κάποιοι άλλοι επιλέγουν την υπερκατανάλωση φαγητού με σκοπό να αποκόψουν τα συναισθήματα που τους μπλοκάρουν.
Τρόπος διαφυγής
Η κατανάλωση φαγητού γίνεται στη συναισθηματική υπερφαγία, ένας τρόπος καταστολής των αρνητικών συναισθημάτων από δυσάρεστες ψυχολογικές καταστάσεις τις οποίες αδυνατεί το άτομο να αντιμετωπίσει. Η διαδικασία της κατανάλωσης φαγητού μετατρέπεται πλέον σε τρόπο διαφυγής και σε μόνη δυνατή λύση για την αντιμετώπιση του όποιου προβλήματος.
Ο φαύλος κύκλος της υπερφαγίας
Το πρόβλημα που δημιουργείται όμως σε κάθε μορφής υπερφαγικό επεισόδιο είναι διπλό! Το πρώτο ζήτημα αφορά την ανακούφιση που αναφέρθηκε προηγουμένως, η οποία ναι μεν υφίσταται, δεν παύει όμως να είναι προσωρινή. Μόλις το άτομο σταματήσει να τρώει, αυτομάτως αισθάνεται να επανέρχεται και πάλι στην πραγματικότητα την οποία με κάθε τρόπο προσπαθεί να αποφύγει. Το δεύτερο ζήτημα αφορά την προσθήκη περιττών κιλών. Σύντομα υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να εμφανιστεί παχυσαρκία και μαζί νέα άσχημα ψυχολογικά αισθήματα λόγω κακής σωματικής εικόνας και ενοχής.
Πως διαχωρίζεται η «πραγματική» από την «συναισθηματική» πείνα;
Συνοπτικά, θα λέγαμε πως η συναισθηματική πείνα εμφανίζεται ξαφνικά ενώ η φυσική πείνα σταδιακά. Συνήθως η συναισθηματική πείνα ζητάει άμεση λύση, ενώ η πραγματική πείνα «αντέχει» περισσότερο να περιμένει. Επιπλέον, στη περίπτωση της συναισθηματικής πείνας, η πρόληψη τροφής είναι συνεχιζόμενη, ακόμη και αν έχει έρθει ο κορεσμός. Αυτό που πραγματικά αδυνατεί να αναγνωριστεί ωστόσο είναι τα συναισθήματα που προκαλούνται. Το συναισθηματικό φαγητό δημιουργεί συναισθήματα ενοχής, σε αντίθεση με την περίπτωση της φυσιολογικής πείνας όπου εκεί απλά καλύπτεται μια φυσιολογική ανάγκη σαν όλες τις άλλες.
Και τώρα τι κάνω;
• Εάν ταυτίζεσαι με τα παραπάνω, τότε το πρώτο βήμα είναι να συνειδητοποιήσεις πότε τρως χωρίς πραγματικά να πεινάς
• Η καταγραφή των όσων τρως σε συνδυασμό με την καταγραφή της συναισθηματικής συμπεριφοράς κατάστασής σου είναι αρκετά ικανά ώστε να σε βοηθήσουν να αντιληφθείς πότε και κάτω από ποια συναισθηματική κατάσταση οδηγήθηκες σε ένα ακόμα υπερφαγικό επεισόδιο.
• Εφόσον γίνει αντιληπτό το συναίσθημα, λίγο αργότερα θα πρέπει να αναγνωρίσεις ποιες τροφές επιλέγεις μόλις τα δυσάρεστα συναισθήματα επανέρχονται και πάλι στην επιφάνεια.
• Αν σου είναι πολύ δύσκολο να μειώσεις τις ποσότητες σου, τότε για αρχή επέλεξε να κάνεις πιο υγιεινές επιλογές.
• Απόφυγε την τηλεόραση και οτιδήποτε είναι ικανό να σου αποσπάσει την προσοχή την ώρα του φαγητού. Με αυτόν τον τρόπο χάνεται η αίσθηση του χρόνου αλλά και των ποσοτήτων. Χωρίς να το καταλαβαίνεις, διεγείρεις έτσι τα συναισθηματά σου και καταλήγεις να τρως ακόμη μεγαλύτερες ποσότητες.
• Προσπάθησε να σκέφτεσαι θετικά για αυτό που είσαι και για όλες τις επιλογές που έχεις κάνει έως τώρα. Εάν επιθυμείς πραγματικά να δεις αλλαγή στο σώμα αλλά και στη ψυχική σου υγεία, τότε απότρεψε κάθε λογής ενοχικό συναίσθημα.
Κανένας μας δεν είναι τέλειος και ούτε μπορούμε πάντοτε να εφαρμόζουμε όλα αυτά που πρέπει. Σημασία έχει όμως να αναγνωρίζουμε τις αδυναμίες μας και να παλεύουμε όσο μπορούμε για ένα καλύτερο «εγώ». Όσο για το φαγητό; Aξίζει να έχεις κατά νου πως η σχέση με το φαγητό μας καθρεφτίζει την σχέση με τον εαυτό μας, γιατί η σχέση με το φαγητό μας είναι η σχέση με τον εαυτό μας!
