Τελειοθηρία: θα μπορούσε να οριστεί ως η συνεχής επιδίωξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος η οποία προέρχεται από υπερβολικές απαιτήσεις, ενώ συνδέεται όλο και περισσότερο με την εξασφάλιση της κοινωνικής αποδοχής. Πλέον, θεωρείται πολυδιάστατο φαινόμενο καθώς στη σημερινή εποχή εντοπίζεται σε τρία διαφορετικά επίπεδα:
*Αυτή που αναφέρεται στον ίδιο μας τον εαυτό (self-oriented perfectionism). Χαρακτηρίζεται από επιθυμία για τελειότητα σε τομείς όπως η εμφάνιση, ή η καριέρα.
*Αυτή που πηγάζει από την κοινωνία που ζούμε (socially prescribed perfectionism) η οποία μας κάνει να υιοθετούμε απόψεις όπως “οι άλλοι θα με κρίνουν αυστηρά”. Ή “ο κόσμος που ζούμε είναι ιδιαίτερα απαιτητικός”. Άρα πρέπει να είμαι τέλειος-α, προκειμένου να είμαι αρεστός-η, κατάλληλος-η.
*Αυτή που αναφέρεται στα standards που θέτουμε στους άλλους ανθρώπους και στο τι θέλουμε και επιδιώκουμε από αυτός (other-oriented perfectionism).
Σύμφωνα με μία πρόσφατη μελέτη των Thomas Curran και Andrew Hill η οποία συνέλεξε δεδομένα 41.641 φοιτητών σε Αμερική, Καναδά και Ηνωμένο βασίλειο: Τα επίπεδα της τελειοθηρίας παρατηρούνται να είναι ιδιαίτερα αυξημένα και στους τρεις τομείς που αναφέρθηκαν παραπάνω. Αυτό είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικό. Πιο συγκεκριμένα, οι νέοι έχουν όλο και υψηλότερες προσδοκίες από τους εαυτούς τους, οι οποίες τις περισσότερες φορές δεν είναι ρεαλιστικές. Αποδίδουν μεγαλύτερη σημασία στην τελειότητα σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές ενώ είναι διατεθειμένοι να πετύχουν το τέλειο με οποιοδήποτε κόστος. Επίσης, είναι και οι ίδιοι αποδέκτες τελειοθηρικών μηνυμάτων που πηγάζουν από τον οικογενειακό και εργασιακό περίγυρο. Ενώ θεωρούν πως οφείλουν να είναι ανταγωνιστικοί για να κερδίσουν την εύνοια στο σπίτι ή στην εργασία τους.
Στη συνέχεια, τείνουν να έχουν υψηλές προσδοκίες από τους φίλους και τους συντρόφους τους. Δεν είναι λίγες οι φορές που τους κρίνουν αυστηρά ή τους φέρονται με περιφρόνηση μόνο και μόνο για να επιβεβαιώσουν. Ή να προστατέψουν την τέλεια εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους και το χαρακτήρα τους.
Όλα τα παραπάνω έχουν σαν συνέπεια την εμφάνιση διατροφικών (νευρογενής ανορεξία, ψυχογενής βουλιμία, επεισοδιακή υπερφαγία) αγχωδών (γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, διαταραχή πανικού) και συναισθηματικών διαταραχών (κατάθλιψη). Παράλληλα, υπάρχουν και έρευνες που σχετίζουν την παθολογική τελειοθηρία με παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος (υπέρταση, στηθάγχη). Ψυχοσωματικά νοσήματα, ακόμα και με αυτοκτονικό ιδεασμό.
Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που μας οδηγούν στην επιδίωξη του τέλειου; Γιατί πολλές φορές δε συμβιβαζόμαστε με τίποτα λιγότερο;
Η τελειοθηρία πολλές φορές προκύπτει ως αποτέλεσμα μίμησης των γονεϊκών συμπεριφορών. Με αυτό, πολύ απλά εννοούμε ότι οι γονείς οι οποίοι επιδίωκαν την τελειότητα πολύ απλά κατάφεραν αφενός να βλάψουν την ψυχική τους υγεία. Αφετέρου να κληροδοτήσουν αυτή την αρνητική συνήθεια στα παιδιά τους. Επίσης, το σύγχρονο ανταγωνιστικό περιβάλλον που ζούμε αλλά και η υπερβολική έκθεση στα social media αποτελούν παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη δυσλειτουργικών συνηθειών, στις οποίες ανήκει και η τελειοθηρία. Τέλος, δεν είναι λίγοι αυτοί που ζουν και αναπνέουν για την έξωθεν καλή μαρτυρία και για το τι εντύπωση θα αποκομίσουν οι άλλοι για αυτούς. Επιδιώκοντας λοιπόν να φανούν καλοί, αρεστοί και ικανοί, μοιραία υιοθετούν τελειοθηρικές πρακτικές οι οποίες είναι επιβαρυντικές για τον ψυχισμό τους.
Αντιμετωπίζεται μια τέτοια κατάσταση;
Ασφαλώς. Χρειάζεται όμως υπεύθυνη και αποφασιστική στάση, ενώ η βοήθεια που μπορεί να προσφέρει ένας ψυχολόγος σε τέτοιες περιπτώσεις είναι οπωσδήποτε σημαντική. Σε κάθε περίπτωση, τα παρακάτω δύο βασικά βήματα είναι ενέργειες που ο καθένας μπορεί να κάνει προκειμένου να απαγκιστρωθεί από την παγίδα της τελειοθηρίας
Βήμα 1ο: Ελεγχόμενη χρήση Social Media. Τα χρησιμοποιούμε για ενημέρωση, επικοινωνία και ψυχαγωγία, με μέτρο και με κριτική σκέψη.
Βήμα 2ο: Αξίζει να ρίξουμε τις απαιτήσεις τόσο ως προς τον εαυτό μας όσο και ως προς τους άλλους. Τέλειος και αψεγάδιαστος δεν είναι κανείς.
Ευτυχώς που ο κόσμος έχει τους ανασφαλείς, τους νευρωτικούς, τους ελλιπείς και τους πονεμένους και γέμισε ομορφιά. Γιατί με τους τέλειους, τους άψογους και τους δυνατούς ο κόσμος θα ήταν βαρετός και «τέλεια» απαίσιος. Θα ήταν όλα τόσο τέλεια που θα πεθαίναμε από χασμουρητά.
Τέλος, όσον αφορά το ρόλο του ειδικού ψυχικής υγείας, αυτός θα βοηθήσει στο να εντοπιστούν οι συμπεριφορές αυτές που οδηγούν στο άγχος, στην ένταση και στο αίσθημα του ανικανοποίητου. Επίσης και στο να επεξεργαστούν και να αντικατασταθούν από πιο λειτουργικές και φιλικές ως προς τον εαυτό μας. Παράλληλα θα προσφέρει συμπαράσταση, κατανόηση και ανακούφιση καθ’όλη τη διάρκεια της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας.
Το κείμενο επιμελήθηκε ο Αλέξανδρος Γεροντίδης, ψυχολόγος με ειδίκευση στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική θεραπεία.
