Είναι κάτι φορές που βρίσκομαι σε κάποιο κατάστημα καλλυντικών στον τομέα με τα αρώματα και κάπου εκεί ξαφνικά μου έρχεται μια ευωδία, πολύ γνώριμη, που νιώθω να με συγκλονίζει και να με γυρνάει πολλά χρόνια πίσω, τότε που τα σκισμένα γόνατα ήταν καθημερινότητα και τα βουτηγμένα δάκτυλα σε γλυκά του κουταλιού, αγαπημένη συνήθεια.

Ένα άρωμα που πάνω στο μαλακό δέρμα της γιαγιάς μου λάμβανε μία άλλη αίσθηση, ίσως γιατί αναμιγνυόταν με πράσινο σαπούνι, κανέλα και μέλι, που τα τελευταία τα έβαζε με γενναιοδωρία στα κουλουράκια που έφτιαχνε στα πεινασμένα από το κρυφτό εγγόνια της.

Η εικόνα της είναι η εικόνα του καλοκαιριού, συνδυασμένη με τα πρώτα μακροβούτια και τα πρώτα καρδιοχτύπια. Σαν χθες θυμάμαι εκείνο το ζεστό απόγευμα που με δάκρυα έτρεξα στην ποδιά της για να της φωνάξω μέσα σε λυγμούς ότι ο Στέφανος φίλησε τη Μαιρούλα όταν παίζαμε αμπάριζα στη πλατεία του χωριού.

Μου θυμίζει κάτι χιονισμένα Χριστούγεννα που μόνο από τη μυρωδιά των λουκουμάδων και των μελομακάρονων μπορούσες να οδηγηθείς στο σπίτι της παρά την ομίχλη και την πυκνή βλάστηση. Τα παραμύθια μπροστά από το τζάκι, με τα κάστανα να ψήνονται και το μαντηλάκι στο χέρι της να συγκρατεί τα δάκρυά της όταν διηγούνταν ιστορίες από τον πόλεμο.

Μου έμαθε τι σημαίνει απώλεια και πόνος όταν χάνεις τον άνθρωπο με τον οποίον έχεις μοιραστεί μια ζωή και έχεις γεννήσει πέντε παιδιά. Τι σημαίνει να κοιμάσαι για πρώτη φορά μετά από εξήντα χρόνια γάμου σε ένα άδειο κρεβάτι, που η δίπλα πλευρά κρατάει ακόμα το σχήμα του συντρόφου σου και να ψάχνεις να βρεις τη δύναμη να συμπαρασταθείς στα παιδιά σου με αξιοπρέπεια και αγάπη.

Αυτό μου έρχεται στο μυαλό κάθε φορά που τη σκέφτομαι αυτή τη γυναίκα, μου έμαθε με έναν τρόπο διαφορετικό τι σημαίνει αγαπώ με ανιδιοτέλεια, αγαπώ γιατί απλά μπορώ, γιατί θέλω και ανεξάρτητα από όλα τα δύσκολα που μου έφερε η ζωή, εγώ συνεχίζω να μάχομαι με το κεφάλι ψηλά και την ποδιά λερωμένη με αλεύρι από το ζύμωμα του ψωμιού. Γιατί αυτό μας έλεγε, η αγάπη είναι σαν το ζυμάρι, το πλάθεις σιγά σιγά και πολύ καλά και αφήνεις μετά να φουσκώσει μόνο του, του δίνεις το χώρο και το χρόνο να αναπνεύσει, για να γίνει το πιο νόστιμο ψωμί που μπορεί να γίνει, με φροντίδα και υπομονή.