Σίγουρα σου έχει συμβεί τουλάχιστον μία φορά: Βλέπεις κάποιον να πέφτει και νιώθεις το τράνταγμα στο σώμα σου. Βλέπεις κάποιον να αγγίζει κάτι καυτό και αισθάνεσαι το κάψιμο στα χέρια σου. Γίνεσαι μάρτυρας ενός τραυματισμού κι αισθάνεσαι τον πόνο αυτού που υποφέρει. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Για τους περισσότερους, αυτή η αντίδραση υποδεικνύει ότι έχουν ενσυναίσθηση, την ικανότητα δηλαδή να μπαίνουν στη θέση κάποιου άλλου. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ωστόσο, αυτή η ικανότητα είναι τόσο ανεπτυγμένη σε ορισμένους ανθρώπους, που υπερβαίνει την απλή ενσυναίσθηση: Δεν αισθάνονται απλώς αυτό που νιώθουν οι άλλοι, αλλά το βιώνουν και σωματικά. Πρόκειται για ένα φαινόμενο γνωστό ως καθρεφτιζόμενο άγγιγμα.

Σύμφωνα με τον ψυχολόγο και νευροψυχολόγο Joel Frank, αυτό το σπάνιο φαινόμενο δεν περιορίζεται μόνο σε αρνητικές αισθήσεις, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και ως αντίδραση σε θετικές ή ουδέτερες καταστάσεις. Για παράδειγμα, μπορεί πραγματικά να νιώσεις μια αγκαλιά ή ένα χτύπημα στον ώμο όταν βλέπεις κάποιον άλλο να το δέχεται, παρ’ όλο που κανείς δεν σε έχει αγγίξει. Ακούγεται σουρεαλιστικό; Κι όμως, πολλές μελέτες δείχνουν ότι το 1,5 – 2,6% του πληθυσμού βιώνει αυτή τη μοναδική κατάσταση.

Πώς εξηγείται το φαινόμενο του καθρεφτιζόμενου αγγίγματος;

Το καθρεφτιζόμενο άγγιγμα εμπίπτει στην ευρύτερη κατηγορία της συναισθησίας, όπου μια αίσθηση ενεργοποιεί ακούσια μια άλλη. Η νευροψυχολόγος Jessica McCarthy εξηγεί ότι, σε αυτή τη μορφή, οι αισθητηριακές οδοί του εγκεφάλου διασταυρώνονται, με αποτέλεσμα να βιώνεις σωματικές αισθήσεις όταν βλέπεις να συμβαίνουν σε κάποιον άλλο. Για παράδειγμα, αν δεις κάποιον να κάνει ένεση στο αριστερό του χέρι, μπορεί να νιώσεις την αίσθηση στο δικό σου δεξί χέρι.

Η έρευνα υποδηλώνει ότι αυτή η αυξημένη αισθητηριακή εμπειρία μπορεί να συνδέεται με τους κατοπτρικούς νευρώνες – εξειδικευμένα εγκεφαλικά κύτταρα που ενεργοποιούνται τόσο όταν εκτελείς μια πράξη, όσο και όταν παρατηρείς την ίδια πράξη σε άλλους. Ο δρ. Frank πιστεύει ότι υπάρχει ένα υπερδραστήριο σύστημα κατοπτρικών νευρώνων, το οποίο ενισχύει την ενσυναισθητική μας αντίδραση.

Η σύνδεση μεταξύ συναισθησίας και ενσυναίσθησης

Ένα βασικό ερώτημα σχετικά με το καθρεφτιζόμενο άγγιγμα είναι αν συνδέεται άμεσα με αυξημένη ενσυναίσθηση. Οι μελέτες έχουν δώσει ανάμεικτα αποτελέσματα. Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι αν βιώνεις αυτό το φαινόμενο, τότε έχεις ενισχυμένη ενσυναίσθηση, υπερέχοντας στην αναγνώριση συναισθημάτων και επιδεικνύοντας ανιδιοτελείς συμπεριφορές. Από την άλλη, όμως, άλλες μελέτες δεν έχουν βρει σημαντική διαφορά στα επίπεδα ενσυναίσθησης μεταξύ αυτών που βιώνουν το καθρεφτιζόμενο άγγιγμα και του γενικού πληθυσμού. Η κατανόηση αυτής της σχέσης παραμένει πολύπλοκη και πολύπλευρη.

Πώς θα ξέρεις αν βιώνεις το καθρεφτιζόμενο άγγιγμα;

Η αναγνώριση του φαινομένου βασίζεται συνήθως σε αυτοαναφορές και κλινικές αξιολογήσεις από ειδικούς, όπως νευρολόγους ή ψυχολόγους. Ο δρ. Gregory Gasic επισημαίνει ότι ενώ οι αυτοαναφορές είναι συνηθισμένες, οι κλινικές αξιολογήσεις συχνά περιλαμβάνουν την προβολή βίντεο ή επιδείξεων ατόμων που δέχονται διαφόρων ειδών ερεθίσματα και ζητούν από τους εξεταζόμενους να περιγράψουν τι αισθάνονται. Απεικονιστικές τεχνικές, όπως οι μαγνητικές τομογραφίες, μπορούν επίσης να βοηθήσουν στον εντοπισμό αυξημένης εγκεφαλικής δραστηριότητας σε περιοχές που σχετίζονται με την αφή και την όραση.

Αν και το καθρεφτιζόμενο άγγιγμα μπορεί να οδηγήσει σε βαθύτερη σύνδεση με τους άλλους και να διοχετευτεί ακόμη και σε δημιουργικότητα, μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αισθητηριακή υπερφόρτωση, ιδίως σε περιβάλλοντα με πολύ κόσμο ή συναισθηματικά έντονα. Ο δρ. Frank υποστηρίζει τη δημιουργία προσωπικών στρατηγικών για τη διαχείριση των αισθητηριακών εισροών, όπως τα διαλείμματα κατά τη διάρκεια κοινωνικών εκδηλώσεων ή η χρήση ακουστικών με προστασία από τον θόρυβο.

Οι τεχνικές ενσυνειδητότητας, όπως οι ασκήσεις βαθιάς αναπνοής και ο διαλογισμός, μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην καταπράυνση ενός υπερδραστήριου μυαλού. Αν διαπιστώσεις ότι βιώνεις συχνά σωματική ενσυναίσθηση κι αυτό επηρεάζει αρνητικά την καθημερινότητά σου, ίσως είναι καλό να αναζητήσεις επαγγελματική υποστήριξη. Οι θεραπείες που εστιάζουν σε γνωστικές συμπεριφορικές τεχνικές και στην αντιμετώπιση του στρες μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση αυτών των ενισχυμένων αισθήσεων.

Όπως σημειώνει ο δρ. Frank, η σωματική ενσυναίσθηση αναδεικνύει ένα σπάνιο, αλλά ισχυρό επίπεδο ενσυναίσθησης που υπερβαίνει την απλή φαντασία της εμπειρίας του άλλου. Επιτρέπει σε σένα να αισθάνεσαι και να ζεις μέσα από αυτές τις εμπειρίες με έναν τρόπο που είναι τόσο βαθιά προσωπικός, όσο και σωματικά πραγματικός. Αυτή η κατάσταση χρησιμεύει ως υπενθύμιση των περίπλοκων τρόπων με τους οποίους το μυαλό και το σώμα σου σε συνδέουν με τον κόσμο γύρω σου.