Κάθε φορά που έχεις καλά νέα, θέλεις να τα μοιραστείς. Και κάθε φορά που σου συμβαίνει κάτι κακό, βάζεις τον εαυτό σου στο εδώλιο του κατηγορουμένου και προσπαθείς να καταλάβεις γιατί απέτυχες. Αυτές οι δύο προοπτικές έχουν ένα κοινό: Σ’ ότι κι αν γίνεται τείνεις να βάζεις τον εαυτό σου στο επίκεντρο.

Κι ενώ αυτό είναι μια φυσική αντίδραση, σύμφωνα με τους ειδικούς, το τι συνέπειες θα έχει τόσο στη δική σου ζωή, όσο και στη ζωή εκείνων που σε περιβάλλουν, εξαρτάται από το πώς θα χειριστείς αυτή την πρακτική, που έχει γίνει γνωστή και ως το «σύνδρομο του πρωταγωνιστή». Ακούγεται εγωιστικό, αλλά είναι αποκλειστικά αρνητικό ή μπορεί να βγει και κάτι καλό από αυτό; Το Yahoo Life συγκέντρωσε τις γνώμες των ειδικών Ramani Durvasula, κλινικής ψυχολόγου, Minas Michikyan, ερευνητή και Allycin Powell-Hicks, ειδικού ψυχικής υγείας και σχέσεων σχετικά με τα οφέλη που μπορείς να αποκομίσεις από αυτή τη νοοτροπία.

Τι είναι το σύνδρομο του πρωταγωνιστή;

Από ψυχολογική άποψη, το σύνδρομο του πρωταγωνιστή είναι ένας «σκόπιμος τρόπος με τον οποίο ένα άτομο θεωρεί τον εαυτό του ως τον βασικό παίκτη στη ζωή του και το βλέπει μέσα από έναν φακό αφήγησης, όπως μια ταινία», λέει η δρ. Durvasula. Με άλλα λόγια, το να είσαι ο κεντρικός χαρακτήρας σημαίνει να βλέπεις όλους τους άλλους ως δευτερεύοντες ρόλους, με αποτέλεσμα να έχουν πιθανώς σημασία μόνο ως προς το πώς σχετίζονται με σένα.

Αν και αντιμετωπίζεται ως «σύνδρομο» από την κοινή γνώμη, δεν αποτελεί αναγνωρισμένη πάθηση ή διαταραχή ψυχικής υγείας. Δεν υπάρχει διάγνωση πέρα από αυτή «του καναπέ», που λέει «το ξέρεις όταν το βλέπεις». Ίσως να το παρατήρησες έντονα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τα τελευταία χρόνια, με αναρτήσεις όπως φωτογραφίες από ένα πάρτυ γενεθλίων, όπου ο υποφαινόμενος δείχνει σημαντικά πιο εντυπωσιακός από τον εορτάζοντα ή ένα υπερβολικά εκτενές βίντεο selfie σε μια συναυλία.

Πριν ανακαλύψεις τα οφέλη που θα μπορούσες να αποκομίσεις υιοθετώντας αυτή τη νοοτροπία, θα πρέπει να γνωρίζεις τους κινδύνους που εγκυμονούν από την υιοθέτηση μιας τέτοιας συμπεριφοράς.

1. Συμπόνοια και σύνδρομο πρωταγωνιστή δεν πάνε μαζί

Όταν κάποιος είναι υπερβολικά επικεντρωμένος στον εαυτό του «η συμπόνοια μπορεί να αρχίσει να εξαφανίζεται», λέει η δρ. Durvasula. Σύντομα, θα αρχίσει να βλέπει φίλους και συγγενείς αποκλειστικά ως εργαλεία χρησιμότητας. Ξαφνικά, όποιος δεν τους εξυπηρετεί, θα διώχνεται από το κάδρο.

2. Μαζί με τον εαυτό πρωταγωνιστεί και ο ναρκισσισμός

«Υπάρχει κάτι μεγαλειώδες στο να έχεις διαρκώς έναν πρωταγωνιστικό ρόλο», λέει η δρ. Durvasula. Αυτή η υπερβολική αίσθηση του εαυτού, σε συνδυασμό με τη μειωμένη ενσυναίσθηση θα οδηγήσει στον ναρκισσισμό, προσθέτει.

3. Πρόσεξε τα ανταγωνιστικά συναισθήματα

Οι άνθρωποι που νιώθουν περιθωριοποιημένοι ενδέχεται να αναπτύξουν μια κατασκοπευτική συμπεριφορά, εκθέτοντας άλλους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, λέει ο δρ. Michikyan. Επομένως, το σύνδρομο του πρωταγωνιστή μπορεί να ενισχύει το αίσθημα του μίσους.

Ποια τα πιθανά οφέλη αυτής της νοοτροπίας;

Θα ήταν πολύ εύκολο να χαρακτηρίσουμε τους ανθρώπους που εμφανίζουν το σύνδρομο του πρωταγωνιστή ως ρηχούς και απλώς να τους απορρίψουμε. Σε σωστές δόσεις, ωστόσο, το να αντιμετωπίζεις τον εαυτό σου ως πρωταγωνιστή της ιστορίας σου είναι μια φυσική και ουσιαστική διαδικασία προς την ενηλικίωση, που συνήθως συμβαίνει στις ηλικίες 18 – 29, σύμφωνα με τον δρ. Michikyan.

Στην πραγματικότητα, ορισμένες πτυχές αυτής της συμπεριφοράς, όπως η παρουσίαση θετικών ιδιοτήτων που αντικατοπτρίζουν τον αυθεντικό εαυτό μας, αποτελούν μέρος της προσαρμογής μας στον τρόπο που οι κοινωνικοί δεσμοί έχουν αλλάξει με την τεχνολογία. Όταν μοιράζεσαι κάτι προσωπικό, ο στόχος είναι να εκφραστείς και να εκπληρώσεις την ανάγκη σου για συναισθηματική οικειότητα. Ωστόσο, η ίδια η φύση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει μετατρέψει το να είσαι ο εαυτός σου με λίγους φίλους σε ένα εικονικό κοινό εκατοντάδων ή και χιλιάδων χρηστών. Το διακύβευμα φαίνεται υψηλότερο, επομένως αυτό που προβάλλουμε πρέπει να είναι καλύτερο. Χρειάζεται περισσότερη έρευνα, αλλά οι ειδικοί συμφωνούν ότι το να βλέπεις τον εαυτό σου ως τον πρωταγωνιστή της ζωής σου είναι απαραίτητο μέρος για να γίνεις το άτομο που θέλεις να γίνεις.

Δες πώς μπορείς να αξιοποιήσεις θετικά αυτή την αντίληψη:

1. Χωρίς κοινό

Ένα από τα εγγενή προβλήματα του συνδρόμου είναι ότι η ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι, στον πυρήνα της, συμπεριφορά που αντανακλά την αναζήτηση προσοχής. Οι άνθρωποι είναι δυσαρεστημένοι όταν δεν τους βλέπουν, λέει η δρ. Durvasula. Αυτή η επιθυμία δεν είναι κακή από μόνη της, αλλά «όταν δεν παίρνουν την προσοχή που θέλουν, απογοητεύονται», λέει. Αν αφήσεις στην άκρη την ανάγκη για εξωτερική επιβεβαιώση, τότε το να βλέπεις τον εαυτό σου ως πρωταγωνιστή σημαίνει απλά να πιστεύεις στον εαυτό σου.

Αυτό δε σημαίνει να αποκοπείς εντελώς από τα social media, αλλά είναι χρήσιμο να θυμάσαι ότι οι διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις μπορούν να απελευθερώσουν ωκυτοκίνη, την «ορμόνη της αγάπης», ενώ αυτός η θετική ενίσχυση που λαμβάνεις μέσω ενός ηλεκτρονικού μέσω “μου αρέσει” μπορεί να απελευθερώσει ντοπαμίνη, η οποία συνδέεται με τον εθισμό, λέει η δρ. Hicks. Την επόμενη φορά που θα έχεις καλά νέα, συνάντησε τα αγαπημένα σου άτομα για να τα μοιραστείς μαζί τους και παρατήρησε πώς αισθάνεσαι στο τέλος της συνομιλίας σε σύγκριση με το πώς ένιωθες περιμένοντας να αντιδράσει ένα εικονικό κοινό στην τελευταία σου ανάρτηση. Έχει διαφορά, έτσι δεν είναι;

2. Μάθε να ξεχωρίζεις πότε είναι η στιγμή να γίνεις guest star

«Αν πιστεύεις πραγματικά ότι είσαι ο πρωταγωνιστής, η ιστορία σου θα έχει προτεραιότητα έναντι όλων των άλλων», λέει η δρ. Durvasula. Στις πραγματικές σχέσεις, όμως, πρέπει να παίρνεις, αλλά και να δίνεις. «Ο «κεντρικός χαρακτήρας» μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτή την κατάσταση με θυμό, απογοήτευση ή ακόμα και έλλειψη ενσυναίσθησης, αφού νιώθει ότι οι άλλοι του «χαλούν την πλοκή», εξηγεί η ειδικός.

Ακριβώς όπως η μεταβλητότητα του καρδιακού ρυθμού υποδηλώνει καλή σωματική υγεία, η «μεταβλητότητα της προσωπικότητας» – η δυνατότητα μετάβασης από την κεντρική σκηνή στο περιθώριο – είναι το κλειδί για την ψυχική υγεία, λέει η δρ. Hicks. Πρέπει να αφήνεις και τους άλλους να πρωταγωνιστούν κάποιες φορές κι εσύ να ακούς με ενδιαφέρον και υπομονή.

3. Μην προσπαθείς να ελέγξεις την αφήγηση

Θυμήσου: Δεν γράφεις εσύ την ιστορία. Δε μπορείς να ελέγξεις τη γνώμη των άλλων για σένα. Το μόνο που μπορείς να καθορίσεις είναι πώς συμπεριφέρεσαι και πώς αντιδράς στις αποτυχίες. Αυτό μπορεί να δυσκολέψει όσους χαρακτηρίζονται από το σύνδρομο του πρωταγωνιστή, που έχει συνηθίσει να παρουσιάζει τη ζωή του ως ιδανική στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι, όμως, σημαντικό να αντιμετωπίζεις εμπόδια με «αφηγηματική ευελιξία», όπως λέει η δρ. Durvasula. «Η ευελιξία απέναντι σε ξαφνικές αλλαγές, ειδικά όταν περιλαμβάνει απογοήτευση, είναι σημάδι ενός υγιούς ανθρώπου

4. Εστίασε στην πρόθεση

Είναι σημαντικό να κατανοήσεις γιατί συμπεριφέρεσαι με το σύνδρομο του πρωταγωνιστή. «Για μένα, σημαίνει ότι κάποιος εκτιμά τους στόχους του», λέει η δρ.Durvasula. «Πολλοί, δυστυχώς, λαμβάνουν το μήνυμα ότι οι φιλοδοξίες τους δεν είναι σημαντικές ή ότι κάποιος άλλος μπορεί να τις κάνει». Η συμπεριφορά του πρωταγωνιστή μπορεί να μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε ότι έχουμε το δικαίωμα να ακολουθούμε τις φιλοδοξίες μας και να προσπαθούμε να τις επιτύχουμε.

Αλλά το να αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας ως πρωταγωνιστή, χωρίς να συμπεριφερόμαστε ανάλογα, ώστε να βελτιώσουμε τον εαυτό μας δεν έχει πραγματικά καμία ουσία, σύμφωνα με την Δρ. Durvasula. Πρέπει να προσπαθήσεις και σε αυτή τη διαδρομή να θυμάσαι: Τα επιτεύγματά σου υπάρχουν, ανεξάρτητα από το αν υπάρχουν άλλοι για να τα χειροκροτήσουν.