«Δε μπορώ, όχι, δε μπορώ να την υποφέρω πια!… Τι πληγή είν’ αυτή που μου ’στειλες, θε μου; Τι αμαρτίες έχω κάνει για να με τιμωρείς τόσο σκληρά; Ως πότε θα την έχω στην καμπούρα μου; Ως πότε θα ’μαι υποχρεωμένη να την ανέχομαι, να βλέπω τη μούρη της, ν’ ακούω τη φωνή της, ως πότε; Δε θα βρεθεί επιτέλους κανένας στραβός χριστιανός να την πάρει, ν’ απαλλαγώ απ’ αυτό το έκτρωμα της φύσεως, που μ’ άφησε ο πατέρας της για να μ’ εκδικηθεί – που χαΐρι και προκοπή να μη δουν εκείνοι που δε μ’ άφησαν να κάνω την έκτρωση!…»
Μέσα από το μυθιστόρημα του Κώστα Ταχτσή, Tο Τρίτο Στεφάνι, ακούμε μία μεσόκοπη γυναίκα, να διηγείται με εντυπωσιακό σφρίγος στη ζωή της, δίνοντας συχνά στο λόγο στην πεθερά της από τον τρίτο γάμο της. Είναι η Νίνα και η Εκάβη που η ζωή της άλλαξε και έχασαν την αθωότητα τους κι έγιναν τέρατα κι εξόντωσαν συζύγους και κατέστρεψαν παιδιά. Ο Κώστας Ταχτσής όμως μέσα από μεγάλη συγγραφική τόλμη και διορατικότητα, καταφέρνει να τις μεταμορφώσει σε κορυφαίους λογοτεχνικούς χαρακτήρες.
Ο Ταχτσής δίνει φωνή σε δύο γυναίκες, οι οποίες αφηγούνται τη ζωή τους με πρωτόγνωρη αμεσότητα και αυθορμητισμό, ώστε καλλιεργείται στον αναγνώστη η εντύπωση, ότι συμμετείχε σε μία συζήτηση μαζί τους. Οι χαρακτήρες είναι ολοκληρωμένοι και πολυδιάστατοι, αν και με εξαίρεση τις δύο γυναίκες όλοι οι υπόλοιποι παραμένουν άγνωστοι και μυστήριοι ως προς τον αναγνώστη διότι η πραγματική τους προσωπικότητα καλύπτεται από το πέπλο της υποκειμενικής κρίσης των πρωταγωνιστριών. Κατά αυτόν τον τρόπο ο Ταχτσής μας προσφέρει ένα – έστω και υποκειμενικό – πορτρέτο μιας μεσοαστικής ελληνικής οικογενείας απο την διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων μέχρι τις απαρχές και Εμφυλίου.
Μέσα από τις διηγήσεις των ηρωίδων βιώνουμε τα ιστορικά, πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα που σημάδεψαν μία ολόκληρη εποχή. Οι αναμνήσεις τους ξεδιπλώνονται παρασύροντας μας από την εποχή του Μακεδονικού ζητήματος και των Βαλκανικών πολέμων, μέχρι την Κατοχή, τα Δεκεμβριανά και τον Εμφύλιο πόλεμο.
Παράλληλα γνωρίζουμε τα ήθη, τα έθιμα και τις αντιλήψεις της περιόδου ενώ συγχρόνως ο συγγραφέας επιλέγει να θέσει κοινωνικά ζητήματα – που το μόνο “κοινωνικό” στοιχείο τους θα έπρεπε να είναι η ομόφωνη αποδοχή ότι είναι, στην πραγματικότητα, εντελώς προσωπικές υποθέσεις – που απασχολούν μέχρι και σήμερα την Ελληνική κοινωνία. Μερικά από αυτά είναι η θέση της γυναίκας, η αντίληψη γύρω από το γάμο, η σεξουαλικότητα και η απόφαση μίας γυναίκας να γίνει ή όχι, μητέρα.
Τέλος αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του βιβλίου, είναι οι γλωσσικές επιλογές του συγγραφέα. Η πρόζα του αν και μοιάζει να έχει αποσπαστεί από τα χείλη των ηρώων δεν είναι απλή απομαγνητοφώνηση. Χαρακτηρίζεται από πίστη αποτύπωση της ομιλίας του απλού λαού της εποχής και από μεγάλη συγγραφική δεξιοτεχνία. Έτσι σκιαγραφείται μια ρεαλιστική και ταυτόχρονα λυρική απεικόνιση της ζωής και της κοσμοθεωρίας των Eλλήνων της νεοελληνικής ιστορίας.
Πρόκειται για ένα τολμηρό πρωτοποριακό ανάγνωσμα που προκάλεσε την κοινή γνώμη όταν πρωτοκυκλοφόρησε και ακόμη και δεκαετίες έπειτα από την κυκλοφορία του συνεχίζει να βρίσκεται στις αναγνωστικές συζητήσεις.
Το βιβλίο «Το τρίτο στεφάνι» επανακυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ψυχογιός το Νοέμβριο του 2020.
