Ο τοκετός για κάποιες γυναίκες δε μεταφράζεται ως “το θαύμα της ζωής”, αλλά ίσως ως ένας “κίνδυνος” που προσπαθούν να αποφύγουν πάση θυσία. Αυτή η δεύτερη προσέγγιση του τοκετού, ονομάζεται τοκοφοβία και περιγράφει τον σοβαρό φόβο για την εγκυμοσύνη ή τον τοκετό.

Μετά από προσωπικές εμπειρίες που ίσως να θύμιζαν κάποιο από τα συμπτώματα της τοκοφοβίας, ζητήσαμε από τον γυναικολόγο Χρήστο Μάντζιο να μας εξηγήσει τι ακριβώς είναι η τοκοφοβία και να μας συνοψίσει τις βασικές πληροφορίες που πρέπει να ξέρουμε για αυτή.

Τι είναι ακριβώς η τοκοφοβία;

Σύμφωνα με τον γιατρό, οι περισσότερες μητέρες στην πρώτη τους εγκυμοσύνη περιγράφουν φόβο για την υγεία του παιδιού, φόβο για τον πόνο στον τοκετό και φόβο για το άγνωστο. Αυτές είναι εντελώς φυσικές αντιδράσεις.

“Η τοκοφοβία αναφέρεται σε μια σοβαρή διαταραχή άγχους που χαρακτηρίζεται από έναν ακραίο, παράλογο φόβο για τον τοκετό και προκαλεί μια παθολογική αντίδραση στον οργανισμό. Όταν αυτά τα άτομα αντιμετωπίζουν τον φόβο τους, μπορεί να εμφανιστεί πανικός, δύσπνοια, ταχυκαρδία, τρόμος και έντονη επιθυμία να ξεφύγουν. Οι γυναίκες με τοκοφοβία συνήθως ζητούν καισαρική τομή, την οποία αντιλαμβάνονται ως μοναδική λύση.”

Η τοκοφοβία δεν αφορά μόνο έγκυες γυναίκες

Ποιος δε θυμάται τη συνέντευξη της Helen Mirren στην οποία μοιράστηκε τον λόγο για τον οποίο δεν έχει κάνει παιδιά μέχρι σήμερα; Η ηθοποιός δήλωσε πως στην εφηβεία της έπρεπε να παρακολουθήσει ένα βίντεο για τον τοκετό στο σχολείο. Όχι μόνο δεν κατάφερε να το δει όλο, αλλά είπε πως τραυματίστηκε τόσο βαθιά που δεν αντέχει να δει οτιδήποτε έχει να κάνει με τη γέννα μέχρι και σήμερα. “Με αηδιάζει”, παραδέχτηκε.

Η περίπτωση της Mirren ανήκει σε αυτή της πρωτοπαθούς τοκοφοβίας.

“Οι γυναίκες αυτές έχουν έντονο φόβο να μείνουν έγκυες, ο οποίος πολλές φορές έρχεται σε σύγκρουση με μια ισχυρή επιθυμία για τεκνοποίηση. Ο φόβος ξεκινά συνήθως στην παιδική ή εφηβική ηλικία μετά από μια αρνητική εμπειρία, όπως η σεξουαλική κακοποίηση ή το άκουσμα μιας τραυματικής εμπειρίας τοκετού από κάποιο μέλος της οικογένειας. Πράγματι η Helen Mirren έχει κατηγορήσει ένα πολύ παραστατικό βίντεο που είδε όταν ήταν σε σχολική ηλικία για την τοκοφοβία της και την απόφαση της να μην αποκτήσει ποτέ παιδιά.”

Από την άλλη, η δευτεροπαθής τοκοφοβία αφορά γυναίκες που έχουν ήδη γεννήσει, αλλά είχαν κάποια αρνητική εμπειρία όπως ενδομητρικός θάνατος του εμβρύου, συγγενής ανωμαλία του εμβρύου ή σοβαρό μαιευτικό τραύμα.

Ωστόσο, η τοκοφοβία δεν αφορά μόνο τις γυναίκες

Πρόσφατη σουηδική μελέτη στην οποία συμμετείχαν 1047 μέλλοντες πατέρες, έδειξε πως το 13% από αυτούς ανέφεραν τοκοφοβία. “Οι άνδρες μπορεί να επηρεάσουν την αυτοεκτίμηση και την εμπιστοσύνη της συντρόφου τους στην ικανότητά της να γεννήσει. Άνδρες με τοκοφοβία μπορούν επίσης να οδηγήσουν στην απόφαση να ζητηθεί μια επιλεκτική καισαρική τομή. Οι σύντροφοί τους έχουν λιγότερη παρουσία σε προγεννητικά μαθήματα προετοιμασίας και έχουν περισσότερο γονικό στρες ένα χρόνο μετά τη γέννηση του παιδιού.”

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Γενικότερα, οι γυναίκες με τοκοφοβία μπορεί να βιώνουν κρίσεις πανικού, αϋπνία, ακόμα και εφιάλτες. Επιπλέον, μπορεί να εκφράζουν ‘αηδία’ σε έγκυες γυναίκες, σχετικά βίντεο ή εικόνες. Ενδέχεται ακόμα να διακόψουν τα προγεννητικά ραντεβού απότομα ή να σταματήσουν τα μαθήματα που παρακαλουθούν σε μια προγεννητική τάξη.

Σύμφωνα με τον γιατρό, “οι γυναίκες με τοκοφοβία επίσης, μπορεί να έχουν επανειλημμένες επισκέψεις σε γιατρούς ή ημερήσιες εισαγωγές. Ή αντίθετα, να κλείνουν καθυστερημένα τα απαραίτητα ραντεβού στα οποία μπορεί να μην εμφανίζονται ποτέ. Αυτές οι γυναίκες παρουσιάζονται συχνά σε μαιευτήρες αργά στην εγκυμοσύνη, με αίτημα για εκλεκτική καισαρική τομή καθώς πλησιάζουν την πιθανή ημερομηνία τοκετού τους.”

Επιβαρυντικοί παράγοντες

Τοκοφοβία και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή

Το OCD μπορεί να θεωρηθεί παράγοντας εμφάνισης της τοκοφοβίας. Αυτό συμβαίνει γιατί γυναίκες με εμμονική συμπεριφορά σε ό,τι έχει να κάνει με την καθαριότητα και τη μόλυνση, αναζητούν την “ιδανική” εμπειρία γέννησης και μητρότητας.

Κοινωνικός και πολιτισμικός παράγοντας

“Οι γυναίκες επηρεάζονται από την εμπειρία και τις απόψεις φίλων και μελών της οικογένειας όταν είναι έγκυες. Οι συνήθεις μύθοι για την εγκυμοσύνη και τη γέννηση μπορεί να προκαλέσουν φόβο στις γυναίκες. Μπορεί να φοβούνται την έλλειψη πρόσβασης σε αναλγησία ή το ότι θα μείνουν μόνες τους στον τοκετό. Οι ιστορίες τοκετού από οικογένεια και φίλους μπορεί να επηρεάσουν την αυτοπεποίθηση και την αίσθηση ικανότητας της εγκύου να γεννήσει”, λέει χαρακτηριστικά ο γιατρός.

Μέσα ενημέρωσης

Δε μπορούμε να αρνηθούμε πως η γέννηση και ο τοκετός προβάλλονται κάπως δραματοποιημένα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αλλά όχι μόνο σε αυτά. Ταινίες, σειρές, ακόμα και reality shows κάνουν αρκετά “καλή” δουλειά σε αυτό. “Προγράμματα που απεικονίζουν τον τοκετό συχνά το κάνουν με ελαφρώς δραματοποιημένο τρόπο και η έκθεση των εφήβων σε αυτές τις παραστάσεις χωρίς πλαίσιο έχει υποτεθεί ότι μπορεί να προκαλεί έναν νοσηρό φόβο τοκετού”, σχολίασε ο γιατρός.

Συμπληρώνοντας: “Μια καναδική μελέτη φοιτητών πανεπιστημίου έδειξε ότι όσοι βασίζονταν μόνο στα μέσα ενημέρωσης ως πηγή γνώσης τους, είχαν τα υψηλότερα επίπεδα φόβου για τον τοκετό και είχαν διπλάσιες πιθανότητες να προτιμήσουν μια καισαρική τομή από εκείνους που ανέφεραν μια ποικιλία πηγών.”

Τι επιπτώσεις έχει;

Η τοκοφοβία ενέχει μια σειρά από επιπτώσεις τόσο για τη μητέρα όσο και για το παιδί της.

Κίνδυνοι για τη μητέρα:

> Αϋπνία

> Κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης – επιλόχειος κατάθλιψη

> Επιθυμία για καισαρική τομή

> Μεγαλύτερη σε διάρκεια τοκετοί (που μπορεί να σχετίζονται με τη χρήση επισκληριδίου από νωρίς)

> Αυξημένη πιθανότητα επεμβατικού τοκετού

> Μετατραυματική αγχώδης διαταραχή

> Μειωμένη σύνδεση με το νεογέννητο

> Απόφαση για αποφυγή επόμενης εγκυμοσύνης ή μεγάλα μεσοδιαστήματα ανάμεσα σε αυτές.

> Απόφαση για στειροποίηση

Κίνδυνοι για το μωρό:

> Μειωμένη σύνδεση με τη μητέρα

> Αυξημένη πιθανότητα νοσηλείας σε Μονάδα Νεογνών (8% αύξηση κινδύνου)

> Μειωμένο βάρος γέννησης

> Μακροπρόθεσμες ψυχολογικές επιπτώσεις

Πώς αντιμετωπίζεται; Αρκεί η βοήθεια γυναικολόγου ή είναι απαραίτητη η συνεργασία και με έναν ψυχολόγο;

Μια βασική απορία μας είναι το πώς λύνεται το ζήτημα. Η απάντηση του γιατρού ήταν πως η αντιμετώπισή της εξαρτάται από την αιτιολογία και τη σοβαρότητά της.

“Για τις γυναίκες με ήπια πρωτοπαθή τοκοφοβία, απλώς ακούγοντας τους φόβους τους, χτίζοντας μια σχέση εμπιστοσύνης, διαλύοντας τους κοινούς μύθους σχετικά με την εγκυμοσύνη και τη γέννηση και προσφέροντας διαβεβαίωση για επαρκή υποστήριξη στον τοκετό μπορεί να είναι πολύ ωφέλιμα για τη μείωση του φόβου τους. Μια ευκαιρία να προβληματιστεί και διαχειριστεί μια προηγούμενη τραυματική εμπειρία γέννησης μπορεί να είναι καθαρτική για γυναίκες με δευτερογενή τοκοφοβία. Μια εξήγηση για το γιατί συνέβησαν τα πράγματα όπως συνέβησαν μπορεί να είναι αρκετή για την ανακούφιση του άγχους.”

Παρόλα αυτά, είναι σαφές πως όταν η τοκοφοβία είναι σοβαρή και συνδέεται και με άλλες σοβαρές καταστάσεις, όπως η κατάθλιψη, είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί πολύπλευρα. Σε αυτού του είδους τη μάχη η συμμετοχή μαιών, μαιευτήρων, ψυχολόγων και ψυχιάτρων είναι απαραίτητη. Σημαντικό είναι μια γυναίκα -με τη βοήθεια των ειδικών- να πάρει απαντήσεις στα ερωτήματά της, να αντιμετωπίσει τους φόβους και ενδεχόμενα, παλιότερα τραύματά της.

“Ο γενικός στόχος της διαχείρισης θα πρέπει να είναι η βέλτιστη εμπειρία γέννησης για τη γυναίκα που θα τη βοηθήσει σε μια ευτυχισμένη μετάβαση στη μητρότητα”, αναφέρει ο γιατρός. Καταλήγοντας πως: “Μπορεί να μην υπάρχει οριστική και ξεκάθαρη θεραπεία, αλλά είναι σαφές πως χρειάζεται η ανάπτυξη σχέσης εμπιστοσύνης με το μαιευτήρα και η προσφορά ψυχολογικής υποστήριξης από νωρίς ώστε να οδηγηθούμε στα καλύτερα αποτελέσματα για την υγεία των μητέρων και των μωρών τους”.

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον Χρήστο Μάντζιο,  Γυναικολόγο – Μαιευτήρα, Επιμελητή Γυναικολογικής Κλινικής 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας

Επικοινωνία: [email protected]