Αν βρίσκεσαι στα κάτω σου, με δυσκολίες στη δουλειά, έναν ανεκπλήρωτο έρωτα ή μια φιλία που δεν εξελίχθηκε όπως φανταζόσουν, ξέρεις πώς ξεκινά το παιχνίδι. Ένα ντόμινο καταστάσεων που σε κλείνει σε έναν φαύλο κύκλο ενοχών, αρνητικών συναισθημάτων και αλόγιστης κατανάλωσης φαγητού.

Και κάπως έτσι, τα συναισθήματα που δεν ξέρεις πώς να διαχειριστείς βρίσκουν έκφραση στο πρώτο πακέτο με πατατάκια ή σοκολάτα που πιάνεις. Όλοι έχουμε βιώσει τουλάχιστον μία φορά εκείνη τη στιγμή που η ψυχολογική μας κατάσταση και οι διατροφικές μας συνήθειες συναντιούνται με έναν τρόπο που μοιάζει αδιέξοδο. Κι αν με ρωτάς, αυτό είναι φυσιολογικό. Όμως, όταν το «φυσιολογικό» αρχίζει να καταλαμβάνει τη ζωή σου, τότε το φαγητό είναι πραγματικά η λύση ή απλά μια πρόφαση;

Αν έχεις βρεθεί να τρως πραλίνα σοκολάτας με το κουτάλι και να λες «ένα τελευταίο και τέλος» για δέκατη φορά, ξέρεις ακριβώς για τι μιλάω.

Αυτή η ανεξέλεγκτη ανάγκη για φαγητό, που φυσικά δεν αφορά λαχανικά ή όσπρια, έχει όνομα: συναισθηματική υπερφαγία. Πρόκειται για την κατανάλωση φαγητού όχι λόγω βιολογικής πείνας, αλλά ως αντίδραση σε συναισθηματικές καταστάσεις όπως άγχος, στεναχώρια, θυμός ή βαρεμάρα.

Οι τροφές που επιλέγουμε σε αυτές τις στιγμές δεν είναι καθόλου τυχαίες. Είναι τα γλυκά, τα λιπαρά, τα αλμυρά -το απόλυτο τρίπτυχο της παρηγοριάς-. Όταν καταναλώνουμε τρόφιμα που ενεργοποιούν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου, το σώμα εκλύει ενδορφίνες και αισθανόμαστε στιγμιαία ευφορία. Αλλά στην πραγματικότητα, δεν λύνουμε το ζήτημα. Απλά το «σκεπάζουμε».

Η συναισθηματική υπερφαγία κάνει την πρώτη της εμφάνιση όταν είμαστε έφηβοι ή στην αρχή της ενήλικης ζωής μας, εκεί όπου όλα μοιάζουν να είναι πιθανά, αλλά και κάπως αβέβαια. Και κάπως έτσι, αρχίζει, καμιά φορά συνειδητά, άλλες φορές αυθόρμητα, χωρίς να το καταλάβεις καν. Πρώτη μπουκιά: «Γιατί να μου συμπεριφερθεί έτσι;» Δεύτερη μπουκιά: «Μήπως το παρατράβηξα;» Τρίτη μπουκιά: «Και τώρα τι; Θα τα καταφέρουμε ή δεν θα ξαναμιλήσουμε ποτέ;» Και ξαφνικά το σακουλάκι αδειάζει, χωρίς να καταλάβεις πώς και γιατί.

Αυτή η αόρατη σύνδεση μεταξύ τροφής και συναισθημάτων δεν εμφανίζεται μόνο μετά από καυγάδες ή απώλειες, αλλά και σε μεγάλες αλλαγές στη ζωή, όταν το φαγητό μεταμορφώνεται σε εκείνον τον «αόρατο φίλο» που πάντα σε καταλαβαίνει καλύτερα από όλους τους άλλους, δεν έχει άποψη -ευτυχώς, γιατί πολλές φορές δε θα ήθελες να την ακούσεις-, ενώ η πραγματική λύση είναι πιο μακριά από όσο πιστεύεις.

Τις περισσότερες φορές, μετά από ένα υπερφαγικό επεισόδιο, το μόνο που απομένει είναι ένας καταιγισμός αρνητικών συναισθημάτων και σκέψεων. Τύψεις, ντροπή, αμφιβολία για τον εαυτό σου, όλα αυτά «χτυπούν» την αυτοεκτίμηση σου και δημιουργούν τον γνωστό φαύλο κύκλο της υπερφαγίας.

Ψυχοφθόρο Ερέθισμα → Αρνητικά Συναισθήματα → Συναισθηματική Υπερφαγία → Τύψεις, Χαμηλή Αυτοεκτίμηση και Διαστρεβλωμένη Εικόνα του Εαυτού → Περιορισμός Τροφής → Ψυχοφθόρο Ερέθισμα.

Good news: Κάθε ψυχοφθόρα κατάσταση, όπως η συναισθηματική υπερφαγία, έχει τον τρόπο να αντιμετωπιστεί. Πώς μπορείς να βοηθήσεις τον εαυτό σου;

#1. Αυτοεκτίμηση: Το πρώτο βήμα δεν είναι να παλέψεις με το φαγητό, αλλά να σταματήσεις να πολεμάς τον εαυτό σου. Η πραγματική ελευθερία έρχεται όταν σε αγαπάς στο τώρα, χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Μόνο έτσι μπορείς να σπάσεις τον κύκλο της υπερφαγίας και να βρεις τη σωστή ισορροπία.

#2. Διατροφική Εκπαίδευση: Όλοι ψάχνουν το τελευταίο διατροφικό trend του TikTok, αλλά η αλήθεια είναι πιο απλή: το μυστικό για μια υγιή σχέση με το φαγητό είναι να καταλάβεις τι χρειάζεται το σώμα σου. Όχι, δεν είναι το εκάστοτε superfood ή η δίαιτα θαύμα. Η μαγεία ξεκινά όταν μάθεις να ακούς το σώμα σου και να το φροντίζεις όπως του αξίζει.

#3. Ημερήσιο Ημερολόγιο Καταγραφής: Μάλλον ήρθε η ώρα να ξεκινήσεις το πιο προσωπικό σου project. Δημιούργησε ένα ημερολόγιο στο οποίο θα καταγράφεις όχι μόνο τι τρως, αλλά πότε και, κυρίως, πώς νιώθεις εκείνη τη στιγμή. Με κάθε μπουκιά, μπορείς να ανακαλύψεις κάτι για τον εαυτό σου που δεν γνώριζες.

#4. Ύπνος: Όταν δεν κοιμάσαι αρκετά -δηλαδή λιγότερο από 7 ώρες την ημέρα- το σώμα σου προσπαθεί να ανακτήσει ενέργεια με έναν απροσδόκητο τρόπο: καταφεύγοντας σε κάτι πιο… τραγανό. Αντί να πάρεις την πολυπόθητη δόση ύπνου που χρειάζεσαι, καταλήγεις να καταναλώνεις κάποιο αλμυρό snack. Το σώμα μας συχνά μπερδεύει την κούραση με την πείνα, και το φαγητό δεν είναι πάντα η λύση.

#5. Η Δύναμη της Βοήθειας: Η επικοινωνία είναι το παν. Δεν εννοώ μόνο τις ατελείωτες συζητήσεις με την παρέα, αλλά το να ανοίξεις την καρδιά σου και να μιλήσεις για τα συναισθήματα και τις ανησυχίες σου. Μερικές φορές, η βοήθεια από έναν ειδικό δεν έχει στόχο μόνο να σε κάνει να νιώσεις καλύτερα, αλλά και να σε οδηγήσει σε πραγματική αλλαγή.

Ίσως, τελικά, αυτό που όλοι χρειαζόμαστε είναι να δώσουμε στον εαυτό μας χώρο και χρόνο όπως θα δίναμε σε ένα φυτό που μόλις αποκτήσαμε: λίγο ήλιο, λίγο νερό, και κυρίως… υπομονή. Όπως το λουλούδι θέλει τον χρόνο του για να ανθίσει, έτσι κι εμείς χρειάζεται να αφήσουμε τον εαυτό μας να μεγαλώσει με τον δικό του ρυθμό.