Παράλληλα με την πανδημία, έχει βγει στην επιφάνεια, με λίγο πιο έντονες εκφάνσεις, μία ήδη γνωστή επιδημία: το άγχος.

Το “η ζωή μού φαίνεται βουνό” είναι μία έκφραση που ακούμε πιο συχνά από ότι παλιότερα γύρω μας. Έχουμε λιγότερη υπομονή για τις καθημερινές, υπό άλλες συνθήκες, απλές δυσκολίες. Έχουμε περισσότερη ένταση, φόβο, ανασφάλεια και ανησυχία. Συναισθήματα που μεταφράζονται σε άγχος, γενικευμένη ανησυχία και μία αγωνία να έχουμε τον έλεγχο της ζωής μας.

Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα στο περιοδικό Harper’s Bazaar η Δρ. Wendy Suzuki, καθηγήτρια νευροεπιστήμης και ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης υποστηρίζει ότι αυτά τα συναισθήματα δεν είναι απαραίτητα άχρηστα ή επιβλαβή για την ευημερία μας. Στην πραγματικότητα, αν μπορέσουμε να τα επαναπροσδιορίσουμε, θα μπορούσαν να διατηρήσουν τις ισορροπίες με όσο το δυνατόν λιγότερες συναισθηματικές απώλειες.

“Αντιλαμβανόμαστε το άγχος ως μία δυσλειτουργία ενώ στην πραγματικότητα είναι μέρος της εξέλιξής μας. Ο συγκεκριμένος μηχανισμός του οργανισμού μας είναι προγραμματισμένος να ανταποκρίνεται σε οτιδήποτε αντιλαμβάνεται ως απειλή. Αντί να το σκέφτεσαι ως κάτι που σου συμβαίνει, δες το σαν μια ενσωματωμένη δύναμη, κάτι που θα σε προστατεύσει από έναν κίνδυνο», εξηγεί η ειδικός. Εξ ου και ο τίτλος του τελευταίου της βιβλίου, το Anxiety is Your Superpower.

«Είναι ένας μηχανισμός επιβίωσης», συμφωνεί στο ίδιο άρθρο η ψυχοθεραπεύτρια Charlotte Fox Weber. “Φαίνεται ότι χρησιμοποιούμε αυτήν τη δύναμη με λάθος τρόπο. Πρέπει να επενδύσουμε σε πιο γόνιμους στόχους για να είμαστε πιο παραγωγικοί.” λέει. “Είναι ο μηχανισμός που μας κρατά συγκεντρωμένους. Αλλά το κλειδί είναι η δόση. Θέλουμε να έχουμε κίνητρο για να τα καταφέρουμε, όχι να πανικοβληθούμε”.

Το άγχος στις σωστές δόσεις μπορεί να είναι ωφέλιμο

«Αυτό το ανακάτεμα στο στομάχι όταν είσαι νευρικός σε μια συνάντηση ή πριν κάνεις μια παρουσίαση», εξηγεί η Suzuki, «δείχνει ότι νοιάζεσαι, σημαίνει ότι θα είσαι πιο επιμελής και σε εγρήγορση. Είναι το αρχέγονο εκείνο ένστικτο που ενεργοποιεί και οξύνει τη μνήμη σου». Αρκεί να το δεις με διαφορετική ματιά.

Στο βιβλίο της η Suzuki παραθέτει τις διάφορες υπερδυνάμεις που μπορεί να ξεκλειδώσει το ”καλό” άγχος, από την ενισχυμένη δημιουργικότητα και την αυξημένη απόδοση έως την αυξημένη ανθεκτικότητα. «Η ανησυχία θα μπορούσε να μας κάνει να χρονοτριβούμε, ή θα μπορούσε να μας βοηθήσει να τελειοποιήσουμε τα σχέδιά μας, να προσαρμόσουμε τις προσδοκίες μας από τον εαυτό μας, να γίνουμε πιο ρεαλιστές ή στοχευμένοι». Είναι αυτό που αποκαλεί «αξιοποίηση της πλαστικότητας του εγκεφάλου».

“Ο εγκέφαλος είναι ένα από τα πιο προσαρμοστικά όργανα του σώματος. Μπορείς να επέμβεις συνειδητά και να αλλάξεις τον τρόπο που ανταποκρίνεσαι στο στρες. Μπορείς να σκεφτείς: δεν είναι κάτι στο οποίο πνίγομαι, είναι απλώς μια πρόκληση. Ας δούμε πώς μπορεί να πάει”.

Σύμφωνα με την ειδικό όλο αυτό αφορά την εκπαίδευση, την «ανοχή στο στρες». Έχει σημασία να προκαλείς κατά κάποιο τρόπο μικρές δόσεις στρες και να τις διαχειρίζεσαι ώστε όταν χρειαστεί να είσαι έτοιμ@ για κάτι πιο μεγάλο. Επίσης έχει μεγάλη σημασία να μπορείς να απαντάς στις σωστές ερωτήσεις στον εαυτό σου, γιατί θέλεις να επιμένεις σε μία προσπάθεια, πότε θέλεις να το δοκιμάσεις, πόσο διατεθειμέν@ είσαι να επιμένεις και τις εναλλακτικές σου. Αυτό, αν το σκεφτείς καλά, έχει εφαρμογή σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας, από τα επαγγελματικά μέχρι τα προσωπικά θέματα, ό,τι προβληματίζει τον καθένα.

Μπορεί τελικά το άγχος να γίνει εργαλείο αυτοβελτιστοποίησης;

Πολλά από τα hacks που προτείνει η Suzuki για της αντιμετώπιση του «κακού» άγχους φέρνουν ευεξία έτσι κι αλλιώς. Από την άσκηση και τις σωστές αναπνοής μέχρι να φροντίσεις για στιγμές χαράς ή ηρεμίας μέσα στην ημέρα σου. Δοκίμασε διαλογισμό, γιόγκα ή ακόμα και το να θυμηθείς κάτι πολύ ευχάριστο κάθε φορά που κάτι πάει να σου προκαλέσει ανησυχία. Για τον καθένα μπορεί να λειτουργήσει κάτι διαφορετικό. Αυτές οι μίνι στιγμές που μοιάζουν ως «αντίδοτο»– έχουν σκοπό να σου υπενθυμίσουν ότι εξακολουθείε να έχεις τον έλεγχο. Η Suzuki το αποκαλεί «η τέχνη του να ανησυχείς σωστά».

Στόχος εξάλλου δεν είναι η εξάλειψη του άγχους, θα ήταν ουτοπικό. Θα χάναμε την πολύτιμη ευκαιρία να μάθουμε πράγματα σημαντικά για τον εαυτό μας και τον οργανισμό μας, φυσικά και για τους άλλους. Μπορούμε να κάνουμε το άγχος μέρος μιας μαθησιακής καθημερινής διαδικασίας, αντί να προσπαθήσουμε να το αποκλείσουμε εντελώς. Σκέψου πως παίρνεις ένα “ελλάτωμα” και το κάνεις πλεονέκτημα. Στην περίπτωση του άγχους μπορεί να γίνει υπερδύναμη.